ارزیابی تنوع درآمدی روستاییان شهرستان زابل

خانوارهای روستایی به عنوان نیروی اصلی فعال در بخش کشاورزی تأثیر بسزایی در تولید محصولات این بخش و اقتصاد کشور دارا می¬باشند. از این رو، توجه به منابع درآمدی روستاییان وتنوع بخشیدن به آن از جنبه¬های مختلف حائز اهمیت می¬باشد. به منظور مدیریت ریسک، ایجاد جریان درآمدی، عرضه نیروی¬کار مازاد، پاسخ به انواع مختلف از شکست بازار و اعمال استراتژی¬های مقابله ای، خانوارهای روستایی نیاز به تنوع در منابع درآمدی دارند. ایجاد تنوع درآمدی در مناطق روستایی با توجه به ویژگی¬های هر خانوار و در چارچوب معیشت پایدار قابل بررسی می¬باشد. بر این اساس، در این مطالعه ابتدا تابع مطلوبیت روستاییان شهرستان زابل با استفاده از مدل خانوار کشاورز (ahm) برآورد شد. سپس، تابع تعیین تنوع درآمد روستاییان تخمین زده شد. پس از تخمین توابع، با استفاده از مدل tobit تأثیر هر یک از عناصر بر وضعیت درآمد روستاییان بررسی شد. در پایان نیز برای تعیین احتمال تعلق هر خانوار به ترکیب خاصی از گروه¬های درآمدی، از مدل لوجیت چند¬گانه (mnl) استفاده شد. داده¬های مورد نیاز برای این مطالعه مربوط به سال 91-1390 می¬باشد که با استفاده از پرسشنامه¬های تنظیمی و از 75 خانوار نمونه جمع¬آوری شد. حل مدل¬های مذکور نیز در محیط نرم افزاری excel، eviews و shazam صورت گرفت. نتایج نشان داد که منابع درآمدی روستاییان شهرستان زابل شامل درآمد حاصل از فعالیت¬های کشاورزی، دامی و جنبی می¬باشد و سهم درآمد حاصل از بخش کشاورزی مهم ترین عامل نابرابری درآمد روستاییان است. افزون بر آن نتایج نشان داد که به لحاظ تأثیرگذاری متغیرهای موثر، تفاوت معنی¬داری در سطوح یک و 5 درصد بین بخش¬های درآمدی مختلف وجود دارد. نتایج به دست آمده از مدل لوجیت چندگانه نیز حاکی از آن بود که ضرایب متغیرهای توضیحی در این مدل با احتمال بیش از 95 درصد، همزمان برابر صفر نیستند. این امر نشان-دهنده¬ی تناسب فرم تابعی انتخابی در کلیه تخمین¬ها می¬باشد. همچنین، نتایج نشان داد که مدل لوجیت چند گزینه¬ای در سطح بالایی در بخش¬ درآمد دامی، بخش درآمد زراعی، بخش درآمد دامی-زراعی و بخش درآمد ترکیبی معنی¬دار شد. بیشترین ارزش احتمال (p-value) نیز پس از تخمین مدل، برابر 079/0 و برای بخش درآمد زراعی به دست آمد. در پایان نیز به منظور ایجاد تنوع درآمدی بین خانوارهای روستایی شهرستان زابل، سرمایه¬گذاری کافی در امر آموزش و هماهنگی بیشتر فعالیت¬های بازتوزیعی دستگاه های اجرایی در تخصیص یارانه¬های هدفمند به خانوارهای روستایی پیشنهاد شد.